Elk jaar overlijden in Nederland ongeveer 3.000 mannen aan uitgezaaide prostaatkanker. Zoals bij alle gevallen van kanker is vroege opsporing van het grootste belang. Is een verhoogde PSA-waarde een harde indicatie dat je prostaatkanker hebt? Dat blijkt iets genuanceerder te liggen.
PSA, het prostaatspecifiek antigeen, is een eiwit dat wordt geproduceerd in de prostaatklier, en dat dus alleen door mannen wordt aangemaakt. Er kunnen allerlei redenen zijn waarom de PSA-waarde in het bloed verhoogd is. We hebben er een aantal voor je op een rijtje gezet.
Oorzaken verhoogde PSA waarde
- Leeftijd: Het is normaal dat PSA-waarden stijgen naarmate je ouder wordt, omdat bij sommige mannen de prostaat dan in omvang toeneemt.
- Goedaardige prostaatvergroting (BPH): Een veelvoorkomende oorzaak van een verhoogde PSA is goedaardige prostaatvergroting, ook wel bekend als benigne prostaathyperplasie (BPH). Hoewel BPH niet gerelateerd is aan kanker, kan een vergrote prostaat de PSA-waarden verhogen.
- Prostaatontsteking (prostatitis): Ontsteking van de prostaat kan leiden tot een verhoging van de PSA-waarden. Prostatitis kan acuut of chronisch zijn en veroorzaakt vaak pijn en ongemak in het genitale gebied.
- Prostaatkanker: Een van de meest serieuze redenen voor een verhoogde PSA is prostaatkanker. Hoewel een verhoogd PSA-gehalte niet altijd op kanker duidt, kan het een indicatie zijn om verder onderzoek te doen, zoals een biopsie, om prostaatkanker uit te sluiten of te bevestigen.
- Ejaculatie: Kort na de ejaculatie kunnen PSA-waarden ook stijgen, maar dit effect is meestal tijdelijk.
- Intensief fietsen: Langdurig op een zadel zitten “masseert” de prostaat. De druk irriteert het weefsel en dat kan leiden tot een tijdelijke toename van PSA in het bloed.
Gerelateerde tests
Nadelen PSA test
Omdat er allerlei oorzaken voor kunnen zijn, is een verhoogde PSA-waarde niet specifiek voor prostaatkanker. Het meten van PSA bij gezonde mannen om prostaatkanker vast te stellen kan dan ook leiden tot vals-positieve gevallen, met alle bijkomende onnodige angst en stress van dien.
Een ander risico is dat van overdiagnose en overbehandeling. Het routinematig bepalen van PSA bij gezonde mannen kan leiden tot overdiagnose van prostaatkanker. Het komt namelijk regelmatig voor dat mannen kleine, langzaam groeiende tumoren in hun prostaat hebben, die nooit symptomen veroorzaken of de gezondheid beïnvloeden. Als deze tumoren worden gedetecteerd door middel van PSA-tests, kan dit resulteren in overbehandeling met potentieel onnodige procedures, zoals operaties of bestraling. Patiënten worden dan bovendien onnodig blootgesteld aan de mogelijke complicaties waarmee deze ingrepen gepaard kunnen gaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan bijwerkingen als urine-incontinentie, rectaal bloeden na bestraling, of erectiestoornissen.
PSA test doen? Overleg eerst met je arts
Om deze redenen wordt de PSA-waarde doorgaans alleen bepaald wanneer er een specifieke aanleiding voor is, zoals bijvoorbeeld bij mannen met prostaatproblemen of bij mannen met een verhoogd risico op prostaatkanker, vanwege bijvoorbeeld leeftijd, familiegeschiedenis of andere risicofactoren.
Denk je erover om een PSA-test te laten doen? Bespreek dit eerst met je arts, zodat je goed geïnformeerd bent over de noodzaak, de voor- en nadelen en het resultaat van de test in de juiste context wordt geplaatst.
