Cholesterol. Goed of slecht cholesterol. HDL- en LDL-cholesterol. Wanneer het over hart- en vaatziekten gaat, komen deze termen vaak voorbij. Maar wat is cholesterol precies? Wat is slecht en wat is goed cholesterol? En hoe zit dat met een te hoog cholesterolgehalte en de oorzaken en symptomen ervan? Maar de belangrijkste vraag is natuurlijk: wat kun je aan een te hoog cholesterol doen? Hieronder leggen we het uit en zetten we bovendien een aantal tips om je cholesterol te verlagen voor je op een rijtje.
Wat is cholesterol?
Cholesterol heeft een slechte naam. Dat is niet terecht. Cholesterol komt namelijk in elk gezond lichaam voor. Het wordt aangemaakt in de lever en speelt een belangrijke rol in de aanmaak van hormonen en gal, en in de vethuishouding. Door voeding met verzadigde vetten erin te eten komt meer cholesterol je lichaam binnen. Dat hoeft niet slecht te zijn, zolang er maar sprake is van een gezond cholesterolgehalte. Er zijn namelijk twee soorten cholesterol, die in wisselwerking met elkaar opereren. High density lipoproteïne (HDL) wordt ook wel het “goede” cholesterol genoemd, omdat het zorgt voor de afvoer van het “slechte” LDL (low density lipoproteïne) naar je lever. Daar wordt het vervolgens afgebroken. Wanneer HDL en LDL in evenwicht zijn, is er geen vuiltje aan de lucht.
Wat is een te hoog cholesterolgehalte?
Bij een derde van alle Nederlanders zijn goed en slecht cholesterol echter uit balans. Onder een te hoog cholesterolgehalte wordt verstaan dat er te veel LDL-cholesterol en/of te weinig HDL-cholesterol in je bloed zit. De verhoudingen zijn dan uit het lood geslagen. Het gevolg is dat het LDL-cholesterol zich af gaat zetten tegen de wand van je bloedvaten. Zo’n verdikking heeft een plaque. Wanneer cholesterol, ontstekingscellen en kalk zich beginnen op te hopen, noemen we dat aderverkalking (ook wel: atherosclerose). Deze plaque kan steeds groter worden, waardoor het vat gedeeltelijk wordt afgesloten. Ook kan een deel van de plaque losschieten, waardoor het vat een vernauwing kan veroorzaken. In het ergste geval sluit de prop het hele vat af. In dit geval treden er klachten op en is behandeling noodzakelijk.
Wat gezonde cholesterolwaarden zijn verschilt voor mannen en vrouwen. Dit zijn de richtlijnen die Nederlandse huisartsen hanteren:
Te hoog cholesterol: de symptomen
Een te hoog cholesterolgehalte en de vorming van plaques geeft niet direct klachten. Het kan jaren duren voordat er sprake is van vernauwingen in je bloedvaten die ernstig genoeg zijn dat je er wat van merkt. Symptomen van vernauwde aderen zijn bijvoorbeeld: kortademigheid bij inspanning, pijn op de borst (bij inspanning), kramp in de benen en vermoeidheid. Het vervelende is dat je aderverkalking wel tot staan kunt brengen, bijvoorbeeld met een gezonde levensstijl of medicatie, maar niet kunt genezen. Het is dus erg belangrijk om er op tijd bij te zijn en regelmatig je cholesterolgehalte te testen.
Te hoog cholesterol: de oorzaken
Een te hoog cholesterol kan verschillende oorzaken hebben. Een belangrijke oorzaak is een ongezonde leefstijl, zoals een dieet rijk aan verzadigde en transvetten, weinig lichaamsbeweging, overgewicht en roken. Erfelijkheid kan ook een rol spelen, evenals bepaalde medische aandoeningen, zoals diabetes en nierziekten.
In sommige families komt een genetische erfelijke afwijking voor die familiaire hypercholesterolemie (FH) heet. Deze afwijking kan (zeer) hoge cholesterolwaarden veroorzaken, die medicatie noodzakelijk maken. Er kan ook sprake zijn van onderliggende aandoeningen zoals een te trage schildklier (hypothyroïdie) of aandoeningen aan de nieren of de lever.
Te hoog cholesterol: de gevolgen
We zeiden het al: een te hoog cholesterol kan op termijn nare gevolgen hebben. Aderverkalking en vernauwing van slagaderen zijn woorden die je liever niet uit de mond van je arts wilt horen, omdat je adergestel er niet van geneest.
Plaques in de vaatwand kunnen instabiel worden en losschieten, waardoor ze een bloedvat gedeeltelijk of geheel kunnen afsluiten. Dit kan ernstige gevolgen hebben. Een afgesloten bloedvat zorgt ervoor dat er geen bloed (en zuurstof) meer in de weefsels terechtkomt. Wanneer dat in de aderen rond het hart gebeurt, noem je dit een hartinfarct of hartaanval. Wanneer dit in de hersenen gebeurt, heet dit een beroerte.
Gerelateerde tests
Wat te doen bij een te hoog cholesterol?
Door te testen – met een thuistest of in het laboratorium na verwijzing van de dokter – ben je erachter gekomen dat je cholesterolgehalte te hoog is. Dat is onprettig nieuws. Welke stappen kun je zelf zetten om je cholesterol te verlagen? Als je zelf een thuistest hebt gedaan is het altijd verstandig om eerst het advies van een arts te vragen, bijvoorbeeld om uit te sluiten dat er sprake is van erfelijke oorzaken. Daarnaast kun je ook zelf aan de slag gaan met het verlagen van je cholesterol. Een paar tips:
- Alles begint met een gezonde levensstijl. Stoppen met roken verlaagt je kans op hart- en vaatziekten. Beweeg daarnaast minimaal 20 tot 30 minuten per dag met matige intensiteit. Denk daarbij bijvoorbeeld aan zwemmen, fietsen en wandelen. Heb je moeite gemotiveerd te blijven? Sport samen met anderen of schakel een coach in.
- Gezonde voeding helpt je bloed in balans te blijven en problemen met je cholesterol te voorkomen. Kies minder verzadigde vetten en meer onverzadigde vetten. Probeer bewerkte voeding zoveel mogelijk te vermijden en voeg het liefst zo min mogelijk zout aan je maaltijden toe. Zelf een maaltijd koken is altijd een gezondere keuze dan buiten de deur eten. Kies vooral volkoren producten. Eet wekelijks vette vis en beperk rood vlees. Het Voedingscentrum heeft de Schijf van Vijf ontwikkeld als handvat voor een gezond dieet.
- Ben je te zwaar? Is je BMI zo hoog dat er sprake is van obesitas? Dit is een risicofactor. Probeer in dit geval je gewicht te verlagen. Je huisarts kan je adviseren over wat in jouw geval een gezond gewicht is. Afvallen begint met een gezond voedingspatroon en voldoende beweging. Een diëtist kan je helpen gewicht te verliezen.
Wanneer je cholesterol erg hoog is – meer dan >300 mg/dl – of wanneer er sprake is van erfelijke oorzaken, diabetes, of eerdere hart- en vaatproblemen, kan je arts besluiten cholesterol verlagende geneesmiddelen voor te schrijven. Er zijn verschillende medicijnen die cholesterol in het bloed kunnen verlagen. Statines worden het meest voorgeschreven en remmen de aanmaak van cholesterol in de lever. Cholesterolmedicatie kan bijwerkingen veroorzaken. Overleg dus altijd met je arts of je medicatie nodig hebt en wat in jouw geval de beste keuze is.
Het innemen van medicatie betekent natuurlijk niet dat gezond eten en beweging niet langer belangrijk zijn. Met medicatie dring je cholesterol in je bloed op een kunstmatige manier terug. Een gezonde leefstijl doet echt iets aan de oorzaken van het probleem.
Wees problemen voor, doe een zelftest
Cholesterol kan zich vrij geruisloos over een periode van jaren in je bloedvaten opbouwen. Je merkt er weinig van. Om problemen voor te zijn is het dan ook verstandig om preventief onderzoek te doen. Met de uitslag in de hand weet je precies waar je aan toe bent en of je medisch advies moet zoeken of iets aan je leefstijl moet doen. Easly heeft een handige cholesterol zelftest ontwikkeld waarmee je gemakkelijk thuis je cholesterol kunt testen en binnen enkele dagen het resultaat online kunt inzien. Je krijgt er direct een medische interpretatie en advies van onze artsen bij.
Bronnen:
- De Hartstichting over cholesterol: https://www.hartstichting.nl/oorzaken/cholesterol/hoog-cholesterol
- De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum: https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx
- https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/te-veel-vetten-in-het-bloed
- Cholesterol tabellen van de RIVM naar leeftijd en geslacht: https://www.rivm.nl/cholesterolgehalte-en-hypercholesterolemie-naar-leeftijd-en-geslacht
